فرصت ايران در بازار نفت

يكي از بازارهايي كه بلافاصله پس از تجاوز روسيه به اوكراين دچار نوسانات صعودي مستمر شد، بازار نفت است. كمتر از 24 ساعت پس از آغاز اين بحران، قيمت نفت، ركوردهاي بالاي 100دلاري را ثبت كرد، 11اسفندماه نرخ نفت به 110 دلار، 17اسفندماه به 126دلار و نهايتا نفت برنت در تاريخ 22اسفند ماه به 129دلار رسيد. هرچند در برخي برهه‌ها اين نرخ اعداد و ارقام 139دلاري را نيز تجربه كرد. اين روند فزاينده رشد اما به همين جا ختم نخواهد شد... 

 برخي پيش‌بيني‌هاي بنگاه‌هاي تحليلي بين‌المللي حاكي از آن است كه قيمت نفت از اين استعداد برخوردار است در صورت تحريم نفتي و گازي روسيه و البته تداوم بحران اوكراين، رشد 200 دلاري را نيز تجربه كند. اين گزاره، باعث افزايش قيمت سوخت و بنزين در كشورهاي غربي شده و امريكا را با يكي از تورم‌هاي بالا در تاريخ معاصرش روبه‌رو ساخته است. در يك چنين شرايطي، نام ايران و ونزوئلا به عنوان دو كشور نفتي جهان كه دچار تحريم‌هاي نفتي هستند و حضور آنها در بازار انرژي مي‌تواند بخش قابل توجهي از تبعات حذف نفت روسيه از بازار را جبران كند، بيشتر از هر زمان ديگري به گوش مي‌رسد. در مورد ايران، كشورهاي 4+1 و امريكا تلاش مي‌كنند از طريق مذاكرت هسته‌اي زمينه حضورش در بازار نفت را فراهم سازند و در خصوص ونزوئلا نيز هياتي از سوي ايالات متحده، برنامه‌ريزي جهت پايان دادن به تحريم‌ها را آغاز كرده است. حضور فوري در بازار نفت براي ايران هم واجد ويژگي‌هاي مطلوبي است، چرا كه ايران از اين طريق مي‌تواند بخشي از مشكلات اقتصادي و ارزي‌اش را حل‌وفصل كند. ايران به‌طور سنتي و طي دهه‌هاي متمادي، بخش مهمي از واردات نفت اروپا را به عهده داشته است. طي نيم قرن گذشته، قسمت مهمي از بازار اروپا در اختيار ايران بوده است. بخشي از پالايشگاه‌هاي اروپايي اساسا با نفت ايران سازگاري دارند. در صورت احياي برجام، ايران بلافاصله مي‌تواند صادرات حداقل 500هزار بشكه‌اي فقط به اروپا داشته باشد. اگر نرخ نفت صادراتي به اروپا را 100دلار در نظر بگيريم، ايران هر روز 50ميليون دلار و هر ماه 1.5ميليارد دلار نفت به اروپا مي‌فروشد. اين روند فروش نفت در خصوص كشورهايي چون هند، كره جنوبي و... نيز وجود دارد و ايران مي‌تواند به‌طور متوسط سالانه بيش از 100ميليارد دلار درآمد نفتي داشته باشد. بايد توجه داشت كه ظرفيت توليد نفت عربستان و امارات متحده عربي نيز محدود است و اين كشورها قادر نيستند، حفره‌اي كه در اثر تحريم‌هاي روسيه ايجادشده را پوشش دهند. در اين ميان برخي ارزيابي‌هاي سطحي در خصوص اينكه اماراتي‌ها و سعودي‌ها، پاسخ تماس‌هاي بايدن و ساير مقامات امريكايي را نمي‌دهند، مطرح مي‌شود كه پايه و اساس درستي ندارند. اعراب حاشيه خليج‌فارس به اندازه‌اي وابسته غرب هستند كه به اين سادگي‌ها نمي‌توانند، حتي اداي استقلال را نيز در آورند چه برسد به اينكه جواب تماس رييس‌جمهوري امريكا را ندهند. فراموش نكنيد ايران و ونزوئلا در زمره 5كشور اصلي توليد‌كننده نفتي هستند و به دليل تحريم از بازار خارج شده‌اند، مي‌توانند نقش شاهين ترازو را در بحران نفتي اخير ايفا كنند. مشخص است كه اين دو كشور بايد جايگزين حذف 7ميليون بشكه نفت روسيه شوند. اين جايگزيني به اندازه‌اي مهم و حياتي است كه برخي معتقدند عدم دستيابي به توافق هسته‌اي، ناشي از تلاش روسيه براي تاخير انداختن حضور ايران در بازار نفت است. با عبور از اين داده‌هاي اطلاعاتي بسيار مهم، يكي از مهم‌ترين ابهامات در فضاي عمومي بين‌المللي و محافل تخصصي، حد نهايي افزايش قيمت نفت است. در پاسخ به اين پرسش بايد گفت، اگر بحران برآمده از تجاوز روسيه به اوكراين، مهار شود، قيمت نفت در وضعيت تثبيت‌شده (100دلار) قرار مي‌گيرد، اما اگر اين بحران تداوم داشته باشد، قيمت نفت از اين استعداد برخوردار است كه در گام نخست به 150دلار و حتي به 200دلار نيز برسد. مساله مهم براي ايران، اما بازگشت به باز ار نفت و بهره‌برداري حداكثري از شرايط موجود است. در شرايطي كه قيمت نفت در دالان صعودي قرار گرفته، تداوم تحريم‌ها و عدم احياي برجام، خسارت‌هاي جبران‌ناپذيري براي ايران به همراه مي‌آورد. ايران از طريق اين فضاي تازه مي‌تواند بستر لازم براي سرمايه‌گذاري و توسعه زيرساخت‌هاي نفتي‌اش را فراهم سازد. بنابراين تبعات تحريم‌ها با تحولات تازه، بسيار عميق‌تر شده و اثرات مثبت احياي برجام نيز افزايش پيدا كرده است.